deur Piet. P. Nel

Annelise raak ʼn gewigtige onderwerp aan met haar aanklag teen die samelewing oor moord op die liefde.
Laat ek eers net sê dat ek in beginsel met haar saamstem.  Maar dit is nie waar dit eindig nie
Hierdie onderwerp is veelfasettig – daar is ʼn hele klomp dinge en vrae hierrondom.  Mens sal dit eenvoudig nie kan afhandel binne die bestek van een artikel nie.
Waar kom hierdie reëls en beperkings vandaan, waarna Annelise verwys as die “sondes van die vaders …”?
Die punt wat ek nou na vore wil bring, is dié van moraliteit.  Moraliteit is daardie opvattings in ʼn gemeenskap oor wat aanvaarbaar is en wat nie.  Maar moraliteit verander oor tyd – al neem dit soms lank.  Abraham se vrou het ʼn slavin gehad (die moeder van Ismael).  Paulus het die slawe gemaan om onderdanig te wees teenoor hulle meesters.  Gedurende die sewentiende eeu het stemme begin opgaan dat slawerny nie aanvaarbaar is nie.  Die Britse skepe het in daardie tyd meer as drie miljoen slawe van Afrika af na die Amerikas vervoer.  Uiteindelik het die Britte die slawehandel verbied en in 1834 is slawe in die Britse ryk vrygestel.  In die VSA was daar egter ʼn stryd tussen diegene wat die slawe wou vrystel en die wat nie wou nie.  Dit het ʼn burgeroorlog van drie jaar gekos voordat die slawe in 1863 (dus drie dekades later) in die VSA vrygestel is.  Maar dit het nog ʼn honderd jaar geneem vir daardie slawe se nakomelinge om volle burgerregte (en stemreg) in die VSA te kry.
Dit was ʼn baie langsame proses.
Nader aan die onderwerp:  Abraham het twee seuns gehad – een by sy vrou en een by haar slavin.  Jakob het twee vrouens gehad.  Hy was liewer vir die een as vir die ander.  Lea moes hom by geleentheid omkoop om seks met haar te hê sodat sy vir hom ʼn seun kan baar, met die hoop dat hy dan ʼn bietjie liewer vir haar sou wees.
Dawid het meer as een vrou gehad.  Salomo het soveel vrouens gehad dat die getal van sy vroue en byvroue in ronde getalle gegee word (700 en 300).  Dink net daaraan – as hy elke dag twee van hulle bygekom het, sou dit hom meer as twee jaar geneem het om deur die hele klomp te werk.  Ek vermoed baie van hulle was “one night stands”, maar dan word sy opgeneem in die paleis.  Ek herinner my dat hy ʼn stuk of seshonderd seuns gehad het (dogters is nie getel nie); maar dan vermoed ek dat hy waarskynlik so ʼn bietjie (informele) hulp gekry het in dié saak.
In die Nuwe Testament, egter, hoor ʼn mens nie meer daarvan dat ʼn man meer as een vrou kon hê nie (hoewel dié tradisie nog voortleef in sommige Moslem lande).
Die moraliteit ten opsigte van hierdie saak het iewers verander, weet nie hoekom nie.
In die ou tye was ʼn vrou beskou as die besitting van die man.  Daar was ernstige dubbele standaarde vir mans en vir vrouens:  ʼn Man kon maar met ʼn prostituut omgaan, maar as ʼn ongetroude vrou swanger word, of ʼn getroude vrou saam met ʼn ander man betrap word, is sy doodgegooi met klippe.  Maar daar is geen getuienis dat daar iets met die man gebeur het nie.
Geskiedkundig was dit maar betreklik onlangs wat vroue begin beskou is as mense in hul eie reg – mens met regte.  Daar is baie vordering gemaak, maar daardie stryd duur nog voort.
Dus, in hierdie opsig het die moraliteit ook verander.
Maar nog nader aan die onderwerp:  Vyftig jaar gelede was dit heeltemal onaanvaarbaar vir twee ongetroude mense om saam te woon.  Vandag kom dit redelik algemeen voor dat mense nie trou nie, maar net saam leef.  So ʼn verhouding word deesdae selfs deur die reg erken en die saamwoners verkry regte vergelykbaar met dié van getroude mense.
Ook hier het die moraliteit verander.
Sulke dinge soos “oop huwelike” en “swinging” (wat is die Afrikaans daarvoor?) was vyftig jaar gelede onbekend.  Miskien het dit aangegaan, maar niemand het ʼn woord daaroor gesê nie.  Dit het nie eens in die skurwe grappies in Standerd Drie gefigureer nie.  Vandag is dit bekend – al dra dit (nog) nie die algemene goedkeuring weg nie.
Prostitusie is steeds ʼn misdaad in ons land – maar die klein advertensies en die internet is vol daarvan.  Daar is stemme wat opgaan om prostitusie te dekriminaliseer.
“Gay” was op ʼn stadium ʼn woord wat gedui het op opgewektheid.  Die hele idee van homoseksualisme was iets waaroor nie gepraat is nie.
Die moraliteit ten opsigte van seks (en liefde?) is dus besig om te verander (m.i. in die regte rigting).  Maar dit verander nie vanself nie – dit moet gepropageer word.
Annelise se kreet oor die moord op die liefde is deel daarvan.  Wie praat nog saam?
Dit was een element van die hele storie.
Die volgende vraag is:  Wat bedoel ons met liefde?  “Agape” of “Amor”?
Wat is die verskil tussen liefde en wellus?  Waar kom seks in by die kwessie van liefde?  Seks word soms gelyk gestel aan “liefde maak”.  Is die produk van seks werklik liefde?
Hieroor sal ons op ’n ander geleentheid moet besin.